Is er "bewijs" dat de temperatuur op aarde niet stijgt? Ingebracht door Hans Dijkstra
De Hockeystick is een beruchte grafiek uit de paleoklimatologie. De grafiek geeft de temperatuurontwikkeling weer op het Noordelijk halfrond gedurende het afgelopen millennium (jaar 1000-2000). Omdat metingen met standaard thermometers pas begonnen omstreeks 1850, werd de reconstructie uitgevoerd aan de hand van indirecte gegevens waaruit de temperatuur kan worden afgeleid. In het geval van de Hockeystick ging het om boomringen.
Waarom berucht? Ook bij Metius wordt heel verschillende gedacht over het klimaat. Op allerlei manieren is het resultaat van de onderzoeken naar temperaturen in het verleden, vastgelegd in die hockeystick, aangevallen. Heel vaak werd het rekenwerk aan de meetgegevens overgedaan en zijn er fouten in de statistiek gevonden. Maar ook uit die verbeterde berekeningen komt bij grafische presentatie van de meetresultaten een hockeystick tevoorschijn. Metius bood ooit professor Salomon Kroonenberg ruimte om zijn klimaatontkenning toe te lichten. Hij gaf toen aan dat we zónder extra CO2 in de atmosfeer in een ijstijd zouden vallen.
Vraag:
Zijn er ook onderzoeken die met metingen aantonen dat de gemiddelde temperatuur op aarde de laatste duizend jaar helemaal niet stijgt?
Uw antwoorden zien wij graag verschijnen in onze mailbox.
Antwoord van de wijze (Hans Dijkstra):
Wat was de vraag ook al weer??
“Zijn er ook onderzoeken die met metingen aantonen dat de gemiddelde temperatuur op aarde de laatste paar duizend jaar helemaal niet stijgt?”
Op 20 april 2018 verzorgde dr. Erwin Lambert zijn lezing over zeespiegelstijging. Hij vertelde daarbij dat sinds thermometers in gebruik raakten, zo’n 170 jaar geleden, te zien is dat de temperatuur op aarde nagenoeg overal, maar vooral aan de polen, stijgt. Hoe zat het vóór de uitvinding van de thermometer? Er waren vroeger geen thermometers, maar klimaatontwikkelingen laten wél sporen na. Zwerfkeien met gletsjer krassen onthullen dat er ijstijden zijn geweest. Het is logisch dat bij de aanwezigheid van grote hoeveelheden landijs tijdens een ijstijd de zeespiegel lager staat. Die ijstijden zijn overigens op de 4,5 miljard jaar geschiedenis van de aarde nog maar zeer recent. Op de zuidpool vormde zich ijs vanaf 30 miljoen jaar geleden. Het Noordelijk halfrond kent pas drie miljoen jaar een nu eens wat grotere, dan weer wat kleinere, ijskap. Voordien was de aarde veel warmer en lag er geen ijs aan de polen. (lees Zenit van april 2017) Ooit groeiden op Antarctica palmen. Men kan heel ver terug in de geschiedenis de temperatuur op aarde achterhalen door de isotopen van zuurstof in kalk skeletjes van schaaldiertjes die in lagen neerslaan op de zeebodem te onderzoeken.
Van de hele periode vanaf de vroege middeleeuwen tot heden, is de temperatuur op aarde dus alleen maar de laatste 170 jaar met thermometers gemeten. Dr. Aimee Slangen vertelde over nog een andere indicator waarmee paleoklimatologen proberen uit te vinden hoe de temperatuur zich de laatste eeuwen ontwikkelde: boomringen. Hij liet de hockeystick grafiek zien die zo heet omdat er zich opeens een scherpe stijging van de temperatuur voordeed toen de industriële revolutie begon.
Ook binnen onze vereniging zij de meningen over klimaat veranderingen verdeeld. Hij werd dan ook door één van onze leden scherp aangevallen….. Immers: er was aangetoond dat de statistische onderbouwing van die grafiek helemaal niet deugde?
“Bent u wel bekend met deze feiten? ” werd hem voor de voeten geworpen. Zo leek het of de spreker eigenlijk niet goed geïnformeerd was. Die frontale aanval vanuit het publiek deed bij mij de vraag rijzen: “Zijn er ook onderzoeken die met metingen aantonen dat de gemiddelde temperatuur op aarde de laatste paar duizend jaar helemaal niet stijgt?” Een vraag die ik via de vragen rubriek van dit magazine heb voorgelegd aan onze vereniging. Een aantal leden van de werkgroep weerkunde brakenzich hier tijdens een bijeenkomst het hoofd over. Tot een eensgezind antwoord kwam het ook hier niet. Ik kon me niet voorstellen dat dr. A Slangen uit zijn nek zou kletsen dus ben ik zelf maar op zoek gegaan naar antwoorden. Meestal ben ik het wel eens met mezelf. .
Antwoorden vond ik op het web in Wikipedia en in een examentraining wiskunde C voor VWO studenten.
Bij Wikipedia wordt uitgebreid uitgelegd dat, zodra die statistische analyse van de boomringmetingen wordt overgedaan, er blijkt dat er in de eerste statistische bewerkingen inderdaad fouten zijn gemaakt…. Betere analyses geven echter net zo goed aan er wel degelijk een temperatuur stijging plaats vindt vanaf het moment dat de mens op industriële schaal zijn behoeften bevredigt. Of het één een gevolg is van het ander kan de hockeystick niet zeggen… daar zijn klimaatmodellen voor nodig. Die lijken dit overigens te bevestigen.
VWO examenkandidaten voor wiskunde C moeten uit reeksen meetgegevens grafieken kunnen maken en die leren interpreteren. Zit er een trend in de getallen? In een vraagstuk, waar zij hun tanden in mogen zetten om die te scherpen voor het examen, vond ik een interessante vraag waarop duidelijk wordt dat er meetgegevens zijn die aantonen dat vanaf de vroege middeleeuwen de temperatuur op aarde lange tijd niet steeg. Ze daalde zelfs.
Eerst werd de VWO’ ers kort uitgelegd wat de beruchte hockeystick grafiek is. Hier volgt oefensom 15 met bijbehorende grafieken en tekst:
Wat is de hockeystick? De temperatuur-reconstructie van Mann (Mann et al., 1999) vanaf het jaar 1000 tot 1982 wordt ook wel hockeystick genoemd (zie dikke zwarte lijn in figuur 6).
figuur 6
Deze temperaturen zijn gereconstrueerd uit indirecte metingen, zoals boomringen, koralen, ijskernen en andere historische bronnen met een grote geografische spreiding en houden rekening met de ruimtelijke patronen in het klimaatsysteem ter compensatie van ontbrekende data. Deze reconstructie van de gemiddelde temperatuur op het noordelijk halfrond wordt op dit moment als het meest representatief beschouwd.
In figuur 7 zie je dezelfde metingen maar met een ijshockeystick waarvan de steel drie verschillende standen heeft.
Oefen examenvraag 15. Wat betekenen die drie verschillende standen voor de schattingen van de temperatuurafname in de periode 1000-1900?
Het antwoord op deze vraag is simpel: Naarmate er meer boomringen werden geteld en de statistiek nauwkeuriger werd uitgevoerd lijkt de temperatuurontwikkeling de laatste duizend jaar een dalende trend te vertonen tót de industriële revolutie. Daarna begon ze te stijgen. Dit is ook wat Salomon Kroonenberg ons vertelde bij zijn Metius lezing … jaren geleden. We zouden een ijstijd in duiken als we geen CO2 in de atmosfeer zouden lozen. Of hij inmiddels vindt dat die lozingen een beetje “overdone” zijn is me niet bekend.
Niemand bij Metius lijkt metingen te kennen die aantonen dat de hockeystick grafiek niet klopt terwijl er toch leden zijn met een speciale belangstelling voor weer en klimaat. Hoewel de werkgroep weerkunde voorzichtiger is concludeer ik dat die metingen er dus niet zijn. De aarde warmt op, wat figuren als Donald Trump, Jair Bolsonaro of Thierry Baudet er ook van vinden.
Tja…. we leven in een tijd waarin iedereen maar via facebookpraat en twitterdiarree ongefundeerde meningen kan rond toeteren. Ik kom vaak mensen tegen met veel mening zonder dat ze last hebben van kennis van zaken. Grote landen als de VS en Brazilië stappen zelfs uit het klimaat overleg door praatjesmakerij en verkeerd begrepen eigenbelang.