Lezing vrijdag 28 januari a.s. "Extremely Large Telescope" door Klaas Wiersema
Op vrijdag 28 januari 2022 zal dr. Klaas Wiersema een lezing geven ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van Metius.
Op een afgelegen bergtop, in de kurkdroge Atacama woestijn in Chili, is de grootste optische telescoop ooit in aanbouw. Deze telescoop wordt gebouwd door de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), waar Nederland een belangrijk lid van is, en heeft de passende naam "Extremely Large Telescope" (ELT).
De ELT heeft een hoofdspiegel van maar liefst 39 meter in diameter: zo’n 100 maal
groter dan een flinke amateur telescoop, en ruim 4 keer groter dan de grootste
telescoop in het huidige arsenaal van ESO, de Very Large Telescope. De ELT vangt
hierdoor veel meer licht op, en kan daardoor veel zwakkere objecten detecteren, en kan meer
gedetailleerde metingen doen dan nu mogelijk is.
Alle aspecten van de bouw van zo’n grote telescoop zijn een formidabele technische uitdaging, van
de bouw van de 80 meter hoge koepel tot de uitlijning van de bijna 800 segmenten die
de hoofdspiegel vormen.
Ik zal een overzicht geven van het ontwerp van ELT en hoe de bouw van ELT nu verloopt. Ik zal
uitleggen hoe de beslissing om zo’n reuzentelescoop te bouwen tot stand komt, hoe astronomen
samenwerken met ingenieurs om hun wetenschappelijke wensen te vertalen naar haalbare
(en betaalbare!) instrumenten, en hoe het waarnemen met ESO telescopen precies werkt. Ik zal
laten zien hoe de ELT past binnen de internationale context van andere reuzentelescopen in aanbouw
(bijvoorbeeld JWST, GMT en TMT), en ik zal wat voorbeelden geven van internationaal wetenschappelijk onderzoek dat met de ELT gedaan zal worden, en wat mij zelf zo enthousiast maakt over ELT.
Klaas Wiersema studeerde sterrenkunde en theoretische natuurkunde aan de Universiteit
van Amsterdam, en promoveerde daar ook in 2007. Hij is gespecialiseerd in optische waarnemingen van
zogenaamde “transients”: kort levende bronnen die vaak gevormd worden door de dood van een ster
(bijvoorbeeld supernovae en gammaflitsen). Hij gebruikt de telescopen van ESO, met name de VLT,
dagelijks voor zijn werk, en reist vaak naar Chili om de ESO telescopen te gebruiken. Hij wil
de ELT te gebruiken om transients in het vroege heelal te bestuderen. Klaas werkt sinds 2007 in Engeland,
eerst bij de University of Leicester, daarna bij de University of Warwick en sinds kort bij Lancaster
University. Klaas werd lid van Metius in de jaren 90, via de jongeren sterrenkunde club M111.
De lezing is waarschijnlijk uitsluitend te volgen via Skype.
