Lezing: Vrijdag 26 april 2013
"Variabele sterren"
door Drs. Frans Nieuwenhout
Samenvatting:
De meeste sterren, waaronder onze zon, zijn niet variabel en hebben een constante helderheid. Voor het leven op aarde komt het niet slecht uit dat de zon zo stabiel is. Nogal wat sterren variëren juist heel sterk in helderheid. Sommige sterren pulseren of vertonen onregelmatige veranderingen in de straling die we ontvangen. Dit kan plaats vinden op hele korte tijdschalen van minuten of zelfs seconden, maar ook fluctuaties met periodes van jaren komen ook voor. Er zijn verschillende oorzaken voor deze veranderlijkheid. Sommige sterren komen in paren voor die op geringe afstand om elkaar heen draaien. Hoe kleiner de afstand tussen deze sterren, hoe groter de kans dat we de een, de ander zien bedekken doordat de helderheid plotseling wat afneemt. Dit zelfde gaat op voor een planeet die rond een andere ster draait. Op deze manier zijn al honderden planeten rondom andere sterren gevonden. Cepheiden zijn veranderlijke sterren die pulsaties vertonen die zo regelmatig zijn dat je er bijna de klok op gelijk kunt zetten. Mira sterren pulseren wat minder regelmatig, maar vertonen heel grote helderheidsverschillen binnen een periode. Bij maximale helderheid kunnen ze honderden of zelfs duizenden malen zo helder zijn als tijdens hun minimum.
De mechanismes die de oorzaak zijn van de variabiliteit van de meest voorkomende typen van veranderlijke sterren zullen besproken worden. Er zal ook ingegaan worden hoe deze sterren waargenomen worden via satellieten en met telescopen vanaf de grond.
Over de spreker:
Frans Nieuwenhout heeft natuur- en sterrenkunde gestudeerd in Utrecht en is na de afronding hiervan in het energie-onderzoek terecht gekomen. Sinds 1975 is hij lid van de KNVWS werkgroep Veranderlijke Sterren en is lid van AWSV Metius Alkmaar.