Lezing
Vrijdag 24 november 2017
"Very Long Baseline Interferometry: een telescoop zo groot als Europa"
Door Prof dr. Huib Jan van Langevelde
Samenvatting:
Met radio-interferometers zoals de Westerbork telescoop kan op de lange radiogolflengtes toch met behoorlijke resolutie de hemel worden waargenomen. Maar ook het centrum van het Europese VLBI Netwerk is in Drenthe gevestigd. "Very Long Baseline Interferometry" (VLBI) is een techniek om van individuele telescopen, die honderden kilometers uit elkaar staan, één grote radiotelescoop te maken. Dit stelt astronomen in staat om beelden te vormen van heldere radiobronnen met onwaarschijnlijk hoge nauwkeurigheid.
De gevoeligheid van dit soort waarnemingen wordt onder andere bepaald door de hoeveel signaal dat getransporteerd kan worden, van de telescopen naar de centrale supercomputer, voor Europa de correlator bij het "Joint VLBI in Europe" (JIVE) in Dwingeloo. Traditioneel nemen de telescopen de signalen op met harde schijven die per post worden verstuurd. Inmiddels heeft de vooruitgang in de ICT de weg geopend om de data direct te versturen met behulp van speciale internetverbindingen.
In deze presentatie zal worden ingaan op de techniek van VLBI, maar natuurlijk ook op de sterrenkundige onderzoeksresultaten die met deze techniek geboekt worden, bijvoorbeeld bij het direct meten van de afstanden van sterren in de Melkweg, maar ook naar onderzoek aan zwarte gaten in actieve sterrenstelsels en recent werk aan "Fast Radio Bursts" en bronnen van zwaartekrachtsgolven.
Over de spreker:
Huib Jan van Langevelde studeerde sterrenkunde in Leiden en promoveerde daar in 1993 op waarnemingen aan OH-maser sterren in het centrum van de Melkweg. Hij specialiseerde zich in het gebruik van radio- en millimeter-interferometertelescopen voor moleculaire astrofysica en werkte een paar jaar bij het centrum van de Amerikaanse radiosterrenkunde in New Mexico. Terug in Nederland was hij betrokken bij diverse innovatieve projecten van het "Joint Institute for VLBI in Europe" (JIVE) te Dwingeloo, waarvan hij sinds 2007 directeur is. In 2013 werd hij hoogleraar Galactische radiosterrenkunde in Leiden.